België gaat geleidelijk aan stoppen met kernenergie. In september vorig jaar werd Doel 3 als eerste kerncentrale in België van het net gekoppeld, gevolgd door Tihange 2 eind januari dit jaar. De sluiting betekent tegelijkertijd het begin van een tientallen jaren durende decommissioningfase. In deze fase wordt de centrale stukje bij beetje stopgezet, ontmanteld, nucleair actief of besmet materiaal behandeld, de gebouwen afgebroken en al het materiaal zoveel mogelijk gerecycled.

De situatie op de site zelf is complex omdat er nog drie centrales in bedrijf zijn: Doel 1, 2 en 4. De tweelingcentrale 1 & 2 zal volgens de wetgeving in 2025 sluiten. Voor Doel 4 lopen de onderhandelingen met de Belgische regering voor een mogelijke verlenging van de uitbating met 10 jaar na 2025. ‘Dat kan een extra uitdaging worden, aangezien een kerncentrale wettelijk altijd aan de nieuwste stand van de techniek moet voldoen. Het openhouden van Doel 4 zal enorm veel investeringen vergen. Om een idee te geven: de levensduurverlenging van Doel 1 & 2 met tien jaar heeft 700 miljoen euro gekost’ vertelt Peter Moens, directeur van Kerncentrale Doel. ‘Daarnaast heeft de huidige transitie van de uitbatings- naar de decommissioningsfase vanzelfsprekend ook gevolgen voor de werkzaamheden, voor onze mensen én de contractors die wij hier aan de slag hebben. Het gaat niet alleen om sloopwerkzaamheden. Voor de decommissioning heb je allerlei nieuwe expertises en ook nieuwe installaties nodig.’

Drie fasen

Decommissioning Manager Raf Verheyden vult aan: ‘De decommissioning van de kerncentrale doen we in drie fasen. In de eerste fase – de ’definitieve stopzettingsfase’ – stoppen we de reactor en koelen we de splijtstofelementen zo’n drie jaar lang in onze splijtstofdokken. Daarna kunnen die veilig in speciaal daarvoor ontworpen containers worden opgeslagen. We doen dat aanvankelijk op site, in een gebouw dat hiervoor speciaal is ontworpen. Dit doen we in afwachting van een definitieve bergingslocatie die de Nationale Instelling voor Radioactief Afval en verrijkte Splijtstoffen NIRAS zal bepalen, bouwen en uitbaten.’

‘We reinigen in die fase ook de “primaire kring” van de kerncentrale. In die kring stroomde radioactief water, waardoor er op de leidingen radioactieve deeltjes zitten. Die deeltjes maken we los en vangen ze op in harsen. Voor Doel 3 is die reiniging in april succesvol afgerond. Uiteindelijk voeren we alle overig radioactief materiaal uit de splijtstofdokken af en gaan alle kringen finaal uit dienst. We zijn dan zo’n vijf jaar verder en hebben het grootste deel van het nucleair risico weggenomen.’

‘Dan kan fase 2, de eigenlijke ontmanteling, starten. We zullen een zevental jaren nodig hebben voor het ontmantelen van de grote componenten, onze ‘Big Four’ zeg maar: de inwendige delen van de reactor, de primaire kring, het reactorvat zelf en de betonnen schil eromheen. Na verdere decontaminatie en vrijgave van gebouwen kunnen we beginnen met fase 3: de feitelijke afbraak van de kerncentrale. Daarna wordt de bodem gesaneerd en kan het terrein in de verre toekomst een nieuwe industriële bestemming krijgen.’

Zoveel mogelijk recycleren

Bovenstaande klinkt misschien redelijk eenvoudig, maar zal uiteindelijk zo’n twintig jaar duren. ‘De eerste fase is vooral om het nucleair risico weg te nemen zodat de ontmanteling veilig kan verlopen’, benadrukt Raf. ‘Met de chemische decontaminatie in Doel 3 hebben we de afgelopen maand bijvoorbeeld al ruim 99% van de radioactiviteit uit de primaire kring verwijderd. Maar dat is dus nog maar de eerste stap.’ ‘Een grote uitdaging is uiteraard ook de verwerking van alle materialen en afval. Die willen we zoveel mogelijk reduceren. Het grootste deel van het radioactief afval bijvoorbeeld persen we in vaten tot minimale volumes. Dat gebeurt in samenwerking met Belgoprocess, een dochteronderneming van NIRAS. Het afval uit de reguliere industriële sloopfase willen we dan weer zoveel mogelijk recycleren.’

Zorg voor omgeving

Peter: ‘We voeren dit project uit met zorg voor onze omgeving, medewerkers, contractors waaronder Bilfinger, omwonenden, de lokale industrie, met wie wij nauw willen samenwerken, en andere stakeholders. Er komt echt ongelofelijk veel kijken bij de decommissioning van een kerncentrale.’ Aan uitdagingen zal het ons de komende jaren niet ontbreken.

Meer informatie op nuclear.engie-electrabel.be/nl

Terwijl in België de kerncentrales sluiten, gaat Nederland tenminste twee nieuwe kerncentrales bouwen. Al geruime tijd houdt Tweede Kamerlid Henri Bontenbal (CDA) zich bezig met de toekomst van het energiesysteem. Die interesse ontstond al tijdens zijn studie natuurkunde. ‘Ik heb me altijd beziggehouden met verduurzaming van de energievoorziening’, vertelt Henri. ‘Aanvankelijk stond ik redelijk neutraal tegenover kernenergie, zeker toen energie uit zon en wind-op-zee een hoge vlucht namen. Maar hoe hoger het aandeel energie uit zon en wind, hoe meer je moet gaan nadenken over de toekomst van het totale energiesysteem. Dat moet CO2-vrij en betaalbaar zijn en leveringszekerheid bieden. Vooral dat laatste aspect is onderbelicht gebleven. Nederland is een land met relatief veel zware industrie en is doorlopend verwikkeld in een strijd om ruimte: landbouw, woningbouw en de energietransitie strijden om ruimte. Dat alles bij elkaar opgeteld, inclusief de systeemkosten, leidt voor mij tot de conclusie dat kernenergie onderdeel van de energiemix van de toekomst moet zijn.’

Small Modular Reactors

‘In de strijd tegen klimaatverandering mogen we geen dogma’s tegen kernenergie erop nahouden’, vindt Henri. ‘Ik verwacht dat we in 2050 zo’n driekwart van onze energiebehoefte uit zon en wind kunnen halen, en kernenergie is goed voor een kwart. In het nieuwste coalitieakkoord is afgesproken dat we in Nederland twee nieuwe kerncentrales gaan bouwen. Als het goed is zijn ze in 2035 klaar en zullen dan elk een vermogen van 1.000 tot 1.650 megawatt hebben. Daarnaast wil ik er alles aan doen om zo snel mogelijk een aantal SMR’s van tussen de 10 en 500 megawatt te bouwen. Deze Small Modular Reactors zijn veilig en je kunt ze gemakkelijk inpassen op de plekken waar je ze nodig hebt. Juist in de industrieclusters zijn ze een ideale oplossing, want daar zit immers een grote elektriciteitsbehoefte en dan hoef je niet het gehele Nederlandse elektriciteitsnet te verzwaren. Daarbij denk ik bijvoorbeeld aan Chemelot, de Maasvlakte en Zeeland. Ik zou het liefst zien dat we die SMR’s zo snel mogelijk gaan bouwen. Qua locatie zijn bijvoorbeeld de kolencentrales op de Maasvlakte die uitgezet moeten worden, goede plekken voor een SMR, want de elektriciteits-infrastructuur ligt er toch al.’

Greta Thunberg

Het laatste obstakel tegen de inzet van kernenergie zit ‘m niet in de techniek, maar in politieke dogmatisme, vindt Henri. ‘Maar als zelfs de Groenen in Finland nieuwe kerncentrales willen bouwen en Greta Thunberg oproept om de Duitse kerncentrales open te houden, zou je je ook als politicus nog eens achter je oren moeten krabben. De jongere generatie lijkt er iets pragmatischer in te staan, die willen gewoon dat we het klimaatprobleem oplossen. En terecht. Ik vind: als het klimaat je echt aan het hart gaat, kies dan voor kernenergie als onderdeel van je energiesysteem!’