Het elektriciteitsnet in Nederland staat onder ‘hoogspanning’; het raakt overbelast. Tegelijkertijd neemt de behoefte aan elektriciteit vanuit met name de industrie sterk toe. Volgens Manon van Beek, CEO van TenneT vraagt dit om een netwerk waarin multifunctionaliteit voorop staat, én een integrale aanpak van de Noordzeelanden. De door TenneT ontwikkelde “stopcontacten op zee” zouden daarbij wel eens een grote rol kunnen gaan spelen.

Het zijn bizarre tijden, zegt Manon van Beek. ‘VN secretaris-generaal Guterres noemt het laatste IPCC-klimaatrapport “een atlas van menselijk leed en een vernietigende aanklacht tegen falend klimaatleiderschap”. De niet te rechtvaardigen aanval op Oekraïne maakt bovendien wel duidelijk we niet langer afhankelijk moeten willen zijn van gas, olie en kolen en dat Europese samenwerking en coördinatie belangrijker zijn dan ooit.’

Elektrificatie industrie

Die energietransitie en de oorlog in Oekraïne hebben uiteraard een grote invloed op TenneT, netwerkbeheer in Nederland en een groot deel van Duitsland. Het bedrijf investeert daarom op verschillende manieren in de uitbreiding van het net.

Uitbreiding net

‘Vooral de toenemende vraag vanuit de industrie – goed voor de helft van al het energieverbruik – naar groene stroom beïnvloedt het elektriciteitsnetwerk. Die groene stroom zal met name via offshore windenergie worden opgewekt. In Nederland willen wij tot 2030 meer dan 20 GW aan offshore wind op het hoogspanningsnet aansluiten en in het Duitse deel van de Noordzee 30 GW. Europa wil tegen 2030 in totaal 60 GW offshore-energie aansluiten en tegen 2050 zelfs 300 GW. Dat is veel! TenneT investeert daarom de komende jaren tot 6 miljard euro per jaar in het hoogspanningsnet in Nederland en Duitsland.

Stopcontacten op zee

TenneT investeert in reguliere uitbreidingen van het net, maar ook in zogenaamde stopcontacten op zee. Van Beek licht toe: ‘We hebben samen met de markt de infrastructuur voor een gestandaardiseerd 2GW-net op zee ontwikkeld, waarmee je drie keer zoveel windenergie via één stopcontact kan transporteren. Het eerste (van vijf) 700 MW-stopcontacten op zee is inmiddels hub ready. De volgende noodzakelijke stap is om offshore netten in de Noordzee internationaal te koppelen en een North Sea Wind Power Hub te creëren. In theorie kun je energie-eilanden van wel 10 tot 15 gigawatt bouwen, gelegen tussen windmolenparken op zee en verschillende landen. Stel je voor: Als het waait, kunnen we enorme hoeveelheden stroom transporteren naar Nederland, Duitsland en Denemarken en het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. Wanneer de wind niet waait, kan hetzelfde netwerk worden gebruikt om bijvoorbeeld waterkracht uit Noorwegen aan te voeren. Een North Sea Wind Power hub garandeert de stabiliteit en flexibiliteit van het Europese hoogspanningsnet.’

Multifunctionele verbinder

De stopcontacten op zee combineren innovaties op het gebied van data-, flexibiliteits-, opslag- en conversietechnieken en kunnen in de toekomst ook gebruikt worden om over te schakelen op waterstof. ‘Die multifunctionaliteit is belangrijk voor een duurzaam energiesysteem,’ benadrukt ze. ‘Elektriciteitsnetten zullen namelijk in de toekomst op verschillende manieren worden gebruikt.’

Noordzeelanden

Van Beek praat met passie over de innovaties van TenneT en haar partners maar zegt ook dat de versnelling van de energietransitie schreeuwt om een integrale aanpak. ‘Innovaties voor hernieuwbare opwek, marktontwerp, leveringszekerheid, de aanleg van infrastructuur en de strategie voor waterstof vragen om een gezamenlijke strategie van de Noordzeelanden. Alle onderdelen van het systeem beïnvloeden elkaar en we hebben die gezamenlijke strategie hard nodig. Daarbij moeten we ver vooruit denken. We zijn te gefixeerd op 2030. In onze wereld is 2030 morgen en 2040 is overmorgen.’

Industrie

Wat wil Van Beek de industrie tot slot meegeven? ‘De industrie speelt in het krachtenspel een relatief nieuwe rol. Tot nog toe is de verdeling van het industriële energieverbruik tachtig procent gas en twintig procent elektriciteit. Door stimulering van elektrificatie en het beprijzen van CO₂ stijgt het aandeel elektriciteit richting 2030 40 procent en gaat deze naar zo’n 60 procent in 2050. In de praktijk zorgt dat ervoor dat veel bedrijven een zwaardere aansluiting nodig hebben, wat de druk op de netbeheerders verhoogt. TenneT ondersteunt bedrijven graag bij hun keuzes. De geografische ligging van een bedrijf of cluster kan al heel veel verschil maken. Chemieparken aan zee zullen eenvoudiger aansluiting kunnen vinden op offshore windparken dan grootverbruikers in het binnenland. Maar het maakt ook uit of een nieuwe aansluiting vlak bij een hoogspanningsstation staat of daar ver vandaan. Hoe eerder we plannen kennen, hoe eerder we kunnen beginnen met uitbreiding of het aanreiken van alternatieven.’

Voordeeltje

Van Beek verwacht overigens dat goede afstemming tussen de industrie en TenneT wel eens heel voordelig uit zou kunnen pakken. ‘Onderzoek wijst uit dat wij de piekbelasting van het elektriciteitsnet met wel 10 tot 17 procent kunnen verlagen als we het volledige potentieel benutten van vraag en aanbod. De industrie kan op deze wijze tot 30 procent op de energierekening besparen. Grote elektriciteitsverbruikers zoals Aldel, ESD-Sic en Nobian zetten hun elektrische assets bijvoorbeeld al in als virtuele batterij. Als de vraag het aanbod overstijgt, draaien ze hun productie een stukje terug. Hoe meer flexcapaciteit er in het systeem zit, hoe beter.’

Manon van Beek

Manon van Beek (50) is geboren in Rosmalen en studeerde Business Economics aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Ze werkte bijna 25 jaar bij adviesbureau Accenture, waar ze begon als business analist en eindigde als CEO van de Nederlandse tak. Sinds september 2018 is ze CEO van TenneT. Ze is daarnaast bestuursvoorzitter bij de sociale ondernemingen Giving Back en Refugee Talent Hub en zet zich in voor de stichting Topvrouw van het Jaar.

Qua energieverbruik probeert ze het goede voorbeeld te geven. ‘Zelfvoorzienend ben ik nog niet, maar sinds een paar weken ben ik wel van het gas af. Ook rijd ik al jaren elektrisch en leg ik korte afstanden het liefste lopend af. Ik reis veel voor mijn werk en probeer vliegen daarbij zoveel mogelijk te voorkomen, helaas lukt dit niet altijd.’