Midden in de coronacrisis kwam Groningen Seaports met een verrassend en optimistisch bericht: de industrie in Noord-Nederland loopt tien jaar voor op de klimaatdoelen van Parijs. CEO Cas König vertelt over hoe ze ‘m dat flikten en over de hoge ambities voor de komende jaren, vooral op het gebied van waterstof.

In 2019 haalde het industriële cluster rondom de Eemshaven en Delfzijl een besparing van 54 procent CO₂ ten opzichte van het basisjaar 1990. Daarmee voldoen ze nu al op een procent na aan het doel voor 2030. Cas König, CEO van Groningen Seaports, vertelt: ‘Een flinke klapper daarin was de aanleg van een centrale stoomleiding, die gevoed wordt vanuit de biocentrale van Eneco en de afvalenergiecentrale van EEW en Delesto. Met een centraal stoomnet hoeft niet ieder bedrijf zijn eigen stoom te produceren en dat leidde tot flinke daling in aardgasverbruik. Bovendien konden we in een groot aantal gevallen stoom hergebruiken.

Energiezuiniger werken

Verder initieerde Groningen Seaports heel veel energie-efficiencyprojecten binnen een overkoepelend programma vanuit het havenbedrijf. ‘Wij hebben tegen de bedrijven gezegd: wij willen jullie helpen om flink energiezuiniger te werken. Vervolgens zijn ingenieurs alle bedrijven in ons gebied langsgegaan en hebben hen een gratis energiescan aangeboden. Zij verzonnen oplossingen om het energieverbruik drastisch te verminderen.’

Koppelingskansen

Het programma leverde volgens König ook nog mooie bijvangst op: ‘We kregen door deze studies een diepe blik in de keuken van de industrie. We deden veel kennis op over hun productieprocessen. Daardoor zagen we ook nog eens flink wat koppelingskansen,  veel meer dan we vooraf ooit voor mogelijk hadden gehouden. Want behalve in warmte-uitwisseling blijken er ook goede mogelijkheden voor hergebruik van de reststromen te zijn. Wat afval is voor het ene bedrijf kan een grondstof zijn voor het andere.’

Waterstofhub

Maar daarmee stopt het zeker niet, wat betreft Groningen Seaports. ‘We hebben vorig jaar een rapport uitgebracht’, vervolgt König. ‘Daarbij hebben we een waterstofagenda geschreven, waarin we alle kansrijke waterstofplannen hebben verzameld. Er zitten maar liefst 33 waterstofideeën in, zowel voor productie, transport als gebruik. We hebben dat als één geheel aangebracht bij EZK en de EU. Dat heeft ertoe geleid dat we door de EU zijn erkend als dé waterstofhub van Europa, met een subsidie van 20 miljoen euro om het aan te zwengelen. Dat heeft ons geïnspireerd om nu aan een biomassa-investeringsagenda te beginnen.’

Grootser aanpakken

König erkent dat zowel de investerings- als de operationele kosten van groene waterstofproductie hoog zijn. ‘Dat is precies de reden waarom Groningen Seaports samen met Shell en Gasunie, gesteund door de provincie Groningen, in het project NortH2 is gestapt. Want als we dit tegen aanvaardbare kosten willen doen, moeten we het veel grootser aanpakken. We spreken nu over de aanleg van 10 GW wind-op-zee, transport ervan naar de haven, lokale waterstofproductie met elektrolysers en zowel lokaal industrieel gebruik als verderop. Dat gaat via een leiding naar Chemelot en naar Amsterdam en eventueel zelfs nog verder, naar Rotterdam en Antwerpen.’

Voordelen Groningen

Volgens König heeft “zijn” regio zeker vijf grote voordelen ten opzichte van andere regio’s met vergelijkbare initiatieven. ‘Ons eerste pluspunt is dat er heel veel ruimte op zee is, boven de Eemshaven. Ten tweede hebben we veel ruimte in de havens om de benodigde elektrolysers te bouwen. Als derde voordeel hebben we hier het dichtste gasnetwerk van Europa. Ten vierde hebben we hier lokaal flink wat potentiële grootverbruikers zitten van waterstof. En tenslotte bestaat de mogelijkheid om waterstof betrekkelijk dichtbij op te slaan, in de zoutcavernes van Zuidwending. Dat komt straks goed van pas om het elektriciteitsnet te kunnen balanceren. Eigenlijk hebben we ook nog een zesde pluspunt: we hebben verschillende universiteiten en hogescholen in de regio die zich hebben gespecialiseerd in toegepast onderzoek naar waterstoftechnologie.’

Investeringszekerheid

Dat technologisch onderzoek is nog steeds hard nodig, weet König. ‘Als vergelijking geef ik wel eens het voorbeeld dat iedereen wel weet hoe je een kop koffie maakt, maar als je vraagt om vijfduizend liter per uur te maken, moet je het echt over een andere boeg gooien. Een andere uitdaging is dat, als we de waterstofeconomie succesvol willen uitrollen, we de gehele keten in één keer moeten omvormen. Dan heb je het over opwekken, omzetten, opslaan, transporteren en gebruiken. Om het te laten slagen is het noodzakelijk dat alle betrokken partijen ongeveer tegelijkertijd gaan investeren. Dus als de één zegt: “ik ga investeren in wind-op-zee”, dat dan de volgende zegt: “oké, dan ga ik nu investeren in elektrolyzers” en de partij daarna: “dan ga ik nu het gasnet ombouwen voor waterstof”, en de gebruiker; “dan ga ik nu mijn fabriek ombouwen van gebruik van aardgas naar waterstof.” Bij dit alles hebben we ook de overheid nodig, zowel op nationaal als op Europees niveau. Zij kunnen investeringszekerheid bieden via tenders, subsidies en vergunningen. Op die manier is tenslotte ook wind-op-zee een succes geworden. Die systematiek kun je prima kopiëren.’

Economische groei

Groningen Seaports wil de aanjager zijn van industriële verduurzaming. König: ‘De transitie kan een enorme bijdrage leveren aan de economische groei van Noord-Nederland. We hebben nu in deze regio een CO₂-uitstoot van 1,3 miljoen megaton. Maar we hebben voor maar liefst 7 megaton aan besparingen aangeleverd. Er zijn hier veel initiatieven die in de keten flink wat CO₂ gaan besparen. Dat kan een flinke impuls geven aan werkgelegenheid, welvaart en welzijn. Hier zijn we klaar voor de waterstofeconomie, wat mij betreft is het logisch als het hier start.’